آوای دوست

ویژه برنامه آوای دوست را دوست خوب هنرمندم سید عباس سجادی در سال‌های دور و در زمانی که مسئولیت مدیریت موسیقی و سرود معاونت هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران را بر عهده داشت برنامه‌ریزی و برگزار کرده بود که در آن برنامه به تجلیل از مفاخر و بزرگان هنر موسیقی پرداخته می‌شد. هنوز و با گذشت سال‌ها، تجلیل از استاد جلیل شهناز با حضور استاد محمدرضا شجریان یکی از بهترین برنامه‌های آوای دوست برشمرده می‍شود.

در زمان تصدی معاونت هنری سازمان، بر آن شدم تا برنامه‌های خوب دوره‌های گذشته را ادامه دهم و آوای دوست هم در زمره برنامه‌های مهم و اثربخشی بود که ساماندهی و استمرار آن مد نظرم قرار گرفت. با توجه به سیاست‌های ابلاغی جدید و در راستای سند چشم‌‍انداز موسیقی و با مشورت و یاری دوست خوبم بابک ربوخه –که مسئولیت موسیقی و سرود معاونت هنری را به او واگذار کرده بودم- مقرر شد تا سلسله نشست‌های تخصصی و پژوهشی موسیقی دستگاهی ایران را با عنوان “آوای دوست” برگزار کنیم و طی سال‌های مسئولیتم ۴ نشست تخصصی برای کمانچه، تار، سنتور و آواز ایرانی را با حضور استادان و هنرمندان صاحب‌نام و برجسته و پیشکوت هنر موسیقی را با همراهی همکارانم در مدیریت موسیقی و سرود سازمان برگزار کردم. بابک ربوخه، شهرام صارمی، مصطفی بانیان، میثم طارقلی و افشین مشایی در برگزاری شایسته این نشست‌های تخصصی همراهی و همکاری داشتند.

نشست تخصصی ساز کمانچه

نشست پژوهشی و تخصصی آوای دوست۲۰ شهریور ماه سال ۹۳ با محوریت تخصصی ساز کمانچه و با حضور استادان صاحب نام و طراز اول این ساز از جمله داود گنجه‎ای، مهدی آذرسینا، محمد مقدسی، علی اکبر شکارچی، هادی منتظری، اردشیر کامکار و سعید فرج‌پوری برگزار شد.

در ابتدای این برنامه که شهرام صارمی به عنوان کارشناس مجری آن را مدیریت می‌کرد، هر کدام از استادان درباره شیوه‎های تخصصی نوازندگی و آموزش ساز کمانچه و چگونگی انتقال وآموزش متدهای حرفه‎ای این ساز به ایراد سخن پرداختند و در میان نکات مطرح شده خاطراتی از دوران شاگردی و شیوه فراگیری ساز از استادانشان را بیان کردند. در قسمت دیگر این برنامه هنرمندان حاضر در نشست تخصصی به بحث پیرامون سیر تحول ردیف‌نوازی و شیوه های آموزشی این ساز پرداختند.

استاد علی اکبر شکارچی در سخنان خود این نشست را در طول تاریخ کمانچه‌نوازی بی‌نظیر دانست و گفت: برای اولین بار است که در تاریخ کمانچه‌نوازی سرآمدان این ساز در کنار هم جمع شده‌اند تا در باب هنر کمانچه‌نوازی به تبادل نظر بپردازند.

این استاد هنرمند که بیشترین وقت خود را صرف آموزش این ساز کرده روش سینه به سینه در آموزش موسیقی را بهترین و درست‌ترین شیوه آموزشی قلمداد کرد که باعث تقویت حافظه و تمرکز در اجرای موسیقی می‌شود.

اردشیر کامکار از دیگر هنرمندان حاضر در این نشست نیز ردیف سازی را مبنا قرار داد و اشاره کرد که ردیف تکنیک خاص خود را دارد و جملات پلی ریتمیک و تکیه‌های غنی و در هم آمیختگی اوزان شعری همه و همه از شاخه‌های متمایز در موسیقی ایران و ردیف دستگاهی است.

تکنوازی هر کدام از استادان حاضر و سخنان ساده و صمیمی و بیان جذاب استاد داود گنجه‌ای از بخش‌های قابل توجه این نشست تخصصی بود که مورد استقبال حاضران و هنرمندان قرار گرفت.

نشست تخصصی ساز تار

دومین نشست آموزشی و پژوهشی موسیقی دستگاهی ایران با عنوان «آوای دوست» برای ساز تار،  نهم اسفند سال ۹۳ با حضور استادان برجسته ساز تار در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

در این نشست استادان و هنرمندان گرانقدر هوشنگ ظریف، حسین علیزاده، داریوش طلایی، رامین جزایری و کیوان ساکت پیرامون روش‌ها و شیوه‌های آموزش موسیقی کلاسیک ایرانی و آسیب‌های احتمالی با گرایش ساز تار پرداختند. مهران مهرنیا نیز به عنوان کارشناس مجری، مسئولیت اداره نشست تخصصی را بر عهده داشت.

اگر چه حسین علیزاده به دلیل سفر خارج از کشور در روز اجرای برنامه در این مراسم حضور نداشت، اما پخش فیلم گفتگوی او که چند روز قبل از مراسم به صورت انحصاری برای این برنامه ضبط شده بود، جذاب‌ترین بخش این رویداد قلمداد شد که با استقبال حاضران همراه بود.

عليزاده با اشاره به نقش هوشنگ ظريف در شخصيت هنری‌اش گفت: يکی از کسانی که من عاشقش هستم، هوشنگ ظريف است. از بچگی او را می‌شناختم. او هم معلم من بود و هم اين‌که خانه‌اش نزديک خانه ما بود و این امر هم دلیل دیگر خوشحالی من بود.

او در بخش‌هایی از فیلم اختصاصی اشاره کرد: هنرجوها بايد بدانند که اولين معلم موسيقی، خيلی مهم است. اگر تکنيکی غلط در شما شکل بگيرد، اصلاح آن تقريبا غيرممکن است. ما اين شانس را داشتيم که به دستان هوشنگ ظريف نگاه کنيم.

وی افزود: هوشنگ ظريف شاگردان زيادی تربيت کرده است و من به ‌عنوان شاگرد او هزاران شاگرد داشته‌ام که اتفاقا آن‌ها هم شاگرد دارند. اين خودش يک لشکر است و ببينيد که چه سرچشمه‌ی خوبی دارد.

هوشنگ ظريف که معلم بسياری از تارنوازان ايران بوده است، در سخنانی گفت: تار، مادر سازهای ايرانی است و بايد آن‌طور که بايد و شايد نواخته شود. در گذشته وقتی استادان بداهه‌نواز ساز می‌زدند، آدم می‌فهميد چه رديف و چه دستگاهی است، اما امروز اين‌گونه نيست.

سپس مهران مهرنيا که مجری اين برنامه بود از هوشنگ ظريف خواست که درباره‌ی آسيب‌های آموزش تار در کشور صحبت کند، اما ظريف در پاسخ گفت: نمی‌خواهم در اين باره صحبت کنم. امروزه نوازندگی تار عوض شده است. بعضی‌ها آکروبات‌بازی می‌کنند و بعضی‌ها هم کباب‌کوبيده سيخ می‌کنند. تار بايد با اصالت نواخته شود. اين هنرمند پيشکسوت بيان کرد: امروز در تارنوازی هنرمندان، آثاری از سيتار هندی و سازهای ترکی شنيده می‌شود.

سخنران دیگر این رویداد داریوش طلایی بود. او در بخشی از سخنانش  بيان کرد: اول بايد متوجه بود که موسيقی ما، موسيقی خاصی است و نوازنده‌اش هم خاص است و با نوازنده‌ی موسيقی کلاسيک فرق دارد که رپرتواری از شوپن، باخ و … می‌زند. نوازنده‌ی موسيقی کلاسيک فقط نوازنده است، اما نوازنده‌ی موسيقی ايرانی طوری است که اگر قرار باشد، فقط يک اجراکننده باشد به او می‌گويند که هنوز دارد، مشق می‌کند.

وی افزود: رديف، مشق کار است؛ اما امروزه نسبت به رديف بدفهمی شده است. رديف مشقی است که هنرجو با آن به جوهر موسيقی می‌رسد و نقش استاد در اين راستا خيلی مهم است. از يک نوازنده موسيقی ايرانی انتظار می‌رود که لحن و بيان شخصی خود را داشته باشد. بايد در پايان، اين را بگويم که نوازندگی تار فقط نوازندگی تار نيست زيرا این امر در گستره ای دیگر در ارتباط با يک فرهنگ است.

کیوان ساکت و رامین جزایری نیز سخنرانان بعدی این مراسم بودند. در پایان این برنامه مراسم تجلیل و تقدیر از استاد فرهنگ شریف به پاس یک عمر تلاش هنری برگزار شد و در ادامه هم از استادان حاضر قدردانی به عمل آمد. یاد استاد فقید محمد رضا لطفی و پخش فیلم کوتاهی از اجرای او از بخش‌های دیگر این رویداد بود.

نشست تخصصی ساز سنتور

در نشست اول موسیقی دستگاهی ایران که به ساز کمانچه اختصاص داشت استادانی از جمله داود گنجه‌ای، علی اکبر شکارچی، مهدی آذر سینا، سعید مقدسی، هادی منتظری، ارسلان کامکار، سعید فرج‌پوری و … حضور داشتند. هوشنگ ظریف، حسین علیزاده، داریوش طلایی، کیوان ساکت، مهران مهرنیا، رامین جزایری و … استادان و هنرمندان حاضر در دومین برنامه آوای دوست بودند که به ساز تار اختصاص داشت.

سومین نشست آموزشی پژ‍وهشی موسیقی دستگاهی ایران كه به بررسی ساز سنتور اختصاص داشت، روز پنج شنبه ۸ مرداد ۹۴ با حضور استادان موسیقی از جمله مجید كیانی، میلاد كیایی، بهناز ذاكری، اسماعیل تهرانی، داریوش سالاری، محسن راسخ، رضا مهدوی، رضا صنعتگر و جمعیت فراوانی از مخاطبان برگزار شد. بابک ربوخه به عنوان کارشناس مجری، اداره نشست تخصصی ساز سنتور را بر عهده داشت.

استاد كیانی در این نشست گفت: تعصب آفت بزرگی است كه ذهن هنرمند را بسته نگه می‌دارد. ما امروز فكر كردن را از دست داده‌ایم. باید كمی مطالعه و فكر كنیم. من حرف‌های خود را در كتاب “هفت دستگاه موسیقی ایران” زده‌ام و بسیاری از موسیقی‌دان‌ها من را متعصب به حساب آورده‌اند. من معتقدم موسیقی باید با روش سینه به سینه منتقل شود. ایرانی‌ها موسیقی كلاسیک را بهتر از غربی‌ها یاد می‌گیرند.

اسماعیل تهرانی ضمن بیان خاطره‌ای، درباره استاد فرامرز پایور گفت: این مرد پدر سنتور ایران است. ایشان آنقدر پركار بود كه آنچه از ردیف مكتوب در اختیار ما قرار دارد، حاصل زحمات اوست. در پایان این برنامه مجید کیانی، میلاد کیایی، اسماعیل تهرانی، داریوش سالاری، بهناز ذاکری اساتید ساز سنتور تقدیر شدند.

نشست تخصصی آواز

چهارمین نشست آموزشی پژ‍وهشی موسیقی دستگاهی ایران به آواز ایرانی اختصاص داشت. استادان علی جهاندار، علی اصغر شاه‌زیدی، حمیدرضا نوربخش، سید حسام‌الدین سراج و محمد معتمدی در میزگرد تخصصی این جلسه به بیان نظرات و دیدگاه‌های خود در عرصه آواز ایرانی و ردیف آوازی دستگاهی پرداختند و چالش‌ها و مسایل پیش روی آواز ایرانی و شیوه‌های آموزش و کاربرد آن را بررسی کردند. در این نشست که فاضل جمشیدی به عنوان کارشناس مجری مسئولیت اداره و مدیریت جلسه را بر عهده داشت، شیوه‌های اجرای ردیف آوازی، ضرورت صداسازی، خواننده محوری، مرکب خوانی، بهداشت صدا و اهمیت آن، بداهه‌خوانی و همراهی ساز در آوازخوانی، تصنیف‌خوانی و اجرای صحنه‌ای مورد بحث و گفت‌وگو و تبادل نظر قرار گرفت.