بانوان خوشنویس ایران

در عرصه هنر، سهم بانوان در خلق و آفرینش و ارائه آثار هنری کمتر از مردان نیست. این در حالی است که در بیشتر برنامه‌ها و رویدادهای هنری، مردان بیشتر دیده می‌شوند و آثارشان در نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های متعدد ارائه می‌شود. اما در این میان، عرصه خوشنویسی نویدبخش تغییرات و تفاوت‌های مهمی در هنر است. بیشتر فراگیران هنر خوشنویسی بانوان هستند و علیرغم این که این هنر -به دلیل قدرت دست- هنر مردانه شمرده می‌شود، اما بانوان خوشنویس مراحل حرفه‌ای را طی می‌کنند و به مدارج بالای خوشنویسی و درجه استادی می‌رسند. نکته مهم قابل توجه آن که در تاریخ هنر خوشنویسی و به ویژه در خوشنویسی قاجار، سهم بانوان بسیار پراهمیت بوده و آثار بسیاری از آن‌‌ها در گنجینه‌های هنری نگهداری می‌شود. همه این موارد سبب شد تا در زمان تصدی مسئولیت معاونت هنری‌‌، به این مهم هم توجه داشته باشم و بر این اساس و با شکل‌گیری شورای سیاستگزاری متشکل از دکتر سوگل مشایخی، استاد الهه خاتمی و استاد سیده صغری حسینی، برگزاری نمایشگاه بانوان خوشنویس ایران را در دستور کار قرار دهم.

افتتاح نمایشگاه ما

 «نمایشگاه بانوان خوش‌نویس ایران» با حضور محمود صلاحی رییس و امیر عبدالحسینی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری و استادان برجسته خوشنویسی پنج‌شنبه ۲۸ بهمن‌ماه ۹۵ در موزه هنرهای دینی امام علی (ع) همراه با تقدیر از ۵ بانوی استاد خوش‌نویسی برگزار ‌شد.

در این برنامه استادانی از جمله غلامحسین امیرخانی، نصراله افجه‌ای، محمد سلحشور، جهانگیر نظام‌العلما، علی شیرازی، مجتبی ملک‌زاده،  امیر احمد فلسفی، جواد بختیاری، حسین غلامی، رسول مرادی و … حضور داشتند.

بانوان خوشنویس آینه‌داران این هنر فاخرند

در ابتدای برنامه دکتر سوگل مشایخی دبیر نمایشگاه بانوان خوشنویسی با اشاره به اهمیت هنر خوشنویسی گفت: هنر خوشنویسی، هنر شناسنامه‌ای ایران و تلفیقی از زیبایی و ادب و تعادل و اخلاق ایرانی است و چه نیکو که بانوان این سرزمین نیز، آینه‌داران این هنر فاخر بوده و هستند. با مداقه ای بر زندگی و احوالات خوشنویسان در فراخنای تاریخ، آنچه مسلم و ممتاز به نظر می‌رسد، هم‌بودگی و همراهی این هنر فاخر با حکمت و معرفت و خودشناسی است، که دستیابی به معرفت زیبایی شناختی خط و درک و لمس رقص موزون قلم بر جلوه‌گاه کاغذ، سال‌ها ریاضت و ممارست می‌طلبد.

وی افزود: زنان خوشنویس تاریخ ایران نیز که همه از بزرگان و اشراف زادگان و صاحب‌نسبان بودند، بر همین سیاق، در خلوت‌گاه خویش، پس از طی طریق فرزانگی و ادب، قلم می‌زدند و زیبایی و شکوه می‌آفریدند. بسی جای خرسندی است که امروز نیز بانوان فرزانه و غیرتمند ایران، عزمی تمام و میلی وافر به فراگیری و ممارست در این مسیر دیریاب و ارزشمند دارند و روح و جان خویش را با تلاش روزها و شب‌های فراوان، در چشم‌انداز زلال این هنر والا جلا می دهند.

دبیر نمایشگاه بانوان خوشنویس ایران در ادامه با تشکر از رییس و معاون هنری سازمان فرهنگی هنری برای حمایت و توجه به بانوان هنرمند گفت: در ابتدا قرار بود این نمایشگاه به صورت فراخوان و داوری آثار برگزار شود اما با نگاه به شان بالای بانوان هنرمند و زمان اندک، بر آن شدیم دور از  فضای رقابت و مسابقه، نمایشگاه را با دعوت از استادان و هنرمندان بانو در عیاری ممتاز و درخشان  برگزار کنیم که با استقبال خوبی از جانب بانوان هنرمند مواجه شدیم.

بانوان خوشنویس به رشد و بالندگی درخور احترام رسیده‌اند

در ادامه، استاد نصرالله افجه‌ای چهره ماندگار هنر خوشنویسی گفت: بانوان هنرمندی که اینجا حضور دارند و صاحب امتیاز شده‌اند باعث افتخار ما هستند.  اینجا بحث هنر مطرح است و نباید تنها به خوشنویسی بسنده کرد بلکه باید به تمام هنرها پرداخت. بانوان هنرمند در تمامی هنرها به رشد و بالندگی درخور احترامی رسیده‌اند.

وی به ضرورت مشق در خوشنویسی تاکید کرد و افزود: در خوشنویسی ابتدا ما الگوبرداری می‌کنیم و مراحل را پله پله طی می‌کنیم تا به درجه ممتاز، فوق ممتاز و استادی می‌رسیم. در این مرحله هنرمند خوشنویس باید خودی نشان دهد. یعنی دیگر الگوبرداری نکند و سبک و سیاق خود را پیش بگیرد تا جایی که وقتی دیگران آثار او را می‌بینند تشخیص دهند که آن خط فلان استاد است. اگر هنرمند برای خودش ارزش قائل باشد، باید سبک و سیاق خود را داشته باشد.

وی افزود: همیشه دغدغه من این بوده است که روزی هنر خوشنویسی آکادمیک شود و هنرجو بپذیرد. در این حالت دانشکده خوشنویسی هنرجو را از درجه ممتاز قبول می‌کند تا وقت دانشجو صرف آموزش‌های ابتدایی نشود. انجمن خوشنویسان فقط آناتومی خط را آموزش می‌دهد و مابقی وظیفه‌ها بر عهده دانشکده خوشنویسی است. امیدوارم انجمن خوشنویسان روزی به دانشکده خوشنویسی تبدیل شود تا هنرمندان در حوزه مبانی خوشنویسی، تحقیق و پژوهش فعالیت کنند.

این استاد برجسته خوشنویسی در پایان با تقدیر از برگزاری نمایشگاهی ویژه بانوان خوشنویس ایران این رویداد را بهترین امکان برای معرفی ظرفیت و قدرت و قوت چهره‌های خوشنویسی بانوان دانست.

بانوان خوشنویس کاری کرده‌اند کارستان!

جواد بختیاری استاد خط نستعلیق سخنران دیگر مراسم بود که در ادامه با اشاره به موضوع هنر گفت: هنر به طور واضح و روشن اصلی‌ترین برون داد بشر در حوزه ادراکات و احساسات است. در تاریخ هنر هیچ گاه نشنیده‌ایم که بگویند هنر کار مردهاست. از اول هم هنر محصول فعالیت بشر بوده است نه مردها. در طول زمان به خاطر مردسالاری مطلق بانوان فرصت ارائه هنری و فرهنگی نداشته‌اند و هر وقت فرصت به دست آورده‌اند کاری کرده‌اند کارستان. بنابراین هنر تک جنسیتی نیست و فقط شرایط اجتماعی فضا را برای بانوان محدود کرده است. در طول تاریخ بانوان نشان داده‌اند که می‌توانند نقشی موثر و بارزتر حتی از آقایان داشته باشند. 

بختیاری افزود: در فرآیند کار هنری ۳ فاکتور وجود دارد؛ تولید، توزیع و مصرف. در بخش تولید دستمان پر است و در همه حوزه‌های هنری کارهای برجسته فراوانی داریم. اما در بخش توزیع مشکلاتی زیادی وجود دارد که اولین آن به خود بانوان بر می‌گردد. بانوان هنرمند ایران اعتماد به نفس عرضه کار خود را ندارند. آنها کار را تولید کرده‌اند اما نحوه توزیع را بلد نیستند. بخش مصرف هم به مخاطب اختصاص دارد.

این هنرمند خوشنویس صحبت‌های خود را با یک پیشنهاد پایان داد: در حال حاضر در جمع مدیران سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران هستیم که این کار سترگ به دست آنان شکل گرفت. یکی از پایگاه‌هایی که می‌تواند نقطه عطفی در هنر بانوان باشد و توسط شهرداری تاسیس شود، موزه تخصصی یا موزه هنر بانوان است. هیچ کشوری جز آمریکا همچین موزه‌ای ندارد و اگر ما فعالیت خودمان را در آن آغاز کنیم به عنوان دومین کشور در این حوزه شناخته می‌شویم و این افتخار بزرگی برایمان خواهد بود.

این نمایشگاه رویداد موثر و ارزشمندی است

در پایان مراسم محمود صلاحی رییس سازمان فرهنگی هنری برای اهدای تقدیر نامه به جایگاه آمد و گفت: من به عنوان میزبان خیر مقدم می‌گویم. چهره‌های بسیار خوبی اینجا جمع شده‌اند که برای هرکدام از شما لازم بود گرامیداشت و بزرگداشت برگزار کنیم. جمع شدن این همه چهره بزرگ در این سالن به این کوچکی خودش هنر است.

وی افزود: امروز برای من خیلی ارزشمند است که بعد از چندماه فعالیت دوستان هنری، نمایشگاه آثار بانوان خوشنویس به عنوان یک رویداد مهم و موثر برگزار شده است. هنر جلوه‌های مختلفی همچون؛ تئاتر، موسیقی، نقاشی، بازیگری، گرافیک و… دارد. البته بعضی موارد هم مثل خوب درس خواندن و مدیریت خوب هم هنر است. اما یکی از برجسته‌ترین هنرها خط است زیرا خط در همه جای دنیا فرهنگ و هویت ما را معرفی می کند. کلام خدا، پیامبر، امامان و کلام حافظ و سعدی و… را نشان می‌دهد.

صلاحی در پایان از امیر عبدالحسینی معاون هنری سازمان فرهنگی هنری،  مدیر موزه امام علی(ع) و دبیر نمایشگاه خوشنویسی بانوان به خاطر برگزاری این برنامه تشکر کرد.

در پایان مراسم از سه استاد هنرمند؛  ازهار شرکا، زهره عباسی و زهره رییس‌الساداتی تجلیل و نکوداشت دو بانوی استاد هنرمند پیشکسوت و تاثیر گذار، الهه خاتمی و سیده صغری حسینی برگزار شد.

رویدادی ویژه بانوان هنرمند

علاوه بر حضور ۸۸  بانوی استاد و فوق ممتاز حاضر در نمایشگاه و دبیری این برنامه توسط دکتر سوگل مشایخی، اجرای برنامه توسط مژده لواسانی از بانوان مجری سازمان صدا و سیما، قرائت قرآن توسط حنانه خلفی دختر ۸ ساله حافظ کل قرآن، شعر خوانی شاعر معاصر و هنرمند سارا جلوداریان و تک‌نوازی ساز چنگ توسط هنرمند خوب کشور نازلی بخشایشی از بخش‌های جذاب این مراسم بود که سبب شد تا تمامی بخش‌های مراسم افتتاحیه نمایشگاه بانوان خوشنویس ایران توسط بانوان هنرمند این سرزمین ساماندهی و اجرا شود.

گزارش آماری نمایشگاه بانوان خوشنویس ایران

در این نمایشگاه ۱۹۸ اثر از ۸۸ بانوی هنرمند در سه بخش زیر به نمایش درآمد. در بخش اول که به ارائه آثاری از ۴ بانوی خوشنویس دوره قاجار اختصاص دارد، ۳۲ اثر از ام سلمه، خورشید کلاه، فخر جهان (فخرالدوله) و مریم بانو به نمایش گذاشته شد. این آثار که از کتابخانه نسخ خطی مجموعه فرهنگی تاریخی کاخ گلستان انتخاب و چاپ شده است، مضامینی از جمله دعای صباح، سوره یاسین، قرآن خطی بر روی کاغذ ترمه به خط نسخ، مرقع خط و تصویر ناخنی با خط نسخ، دو اثر قرآن به خط نسخ و کتابت کلیات سعدی به خط نستعلیق را شامل می شود. در بخش دوم این رویداد، ۱۴۱ اثر از ۷۹ بانوی هنرمند خوشنویس در ۴ گرایش نستعلیق (۵۵ اثر)، شکسته نستعلیق(۵۵ اثر)، ثلث و نسخ (۲۵ اثر) و نقاشی خط (۶ اثر) شامل آثار هنرمندان مدعو این نمایشگاه   نمایش در آمد. بخش سوم نمایشگاه بانوان خوشنویس ایران به نکوداشت استادان الهه خاتمي و سیده صغري حسیني و تقدیر از استادان ازهار شرکا، زهره عباسی و زهره رییس السادات اختصاص یافت و ۲۵ اثر از این ۵ بانوی استاد هنر خوشنویسی، میزبان چشم هنرمندان و هنردوستان شد.