این مطلب را در سال ۸۸ به عنوان دبیر اجرایی دهمین دوسالانه جهانی پوستر تهران، برای کتاب این رویداد نوشتم.

دوسالانه به مثابه آموزش و محك

در اين كه طی ساليان اخير، صنعت و فرهنگ در كشور ما پيشرفتی قابل انكار داشته‌اند، ترديدی نيست. اما در اين هم ترديد نيست كه اين مقولات نمي‌تواند موضوع بحث ما باشد، مگر آن كه به اين شكوفايی اقتصادی و فرهنگی، از دريچه‌ي تبليغات و عرضه و نمايش بگذاريم؛ آن وقت است كه پاي مخاطب و خريدار براي هر كالايي، حتي كالاهای فرهنگي و به عنوان نمونه همايش‌ها و جشنواره‌ها ـ به ميان مي‌آيد. در اين جاست كه تبليغ و انواع آن ـ كه پوستر و تصويرسازی از نمونه‌های شاخص آن است ـ اهميت و اولويت ويژه‌اي مي‌يابد. اين همان اتفاق فرخنده‌اي است كه با پيشرفت‌هاي تكنولوژيك و صنعتي و فرهنگي در كشور ما روي داده است. يعني پا به پاي اين شكوفايي و رونق، عرصه‌ي تبليغات به طور عام و طراحي پوستر و ايلوستراسيون به طور خاص، شكوفا شده و رونق يافته است؛ چرا كه هر توليد صنعتي و هر رويداد اجتماعي، فرهنگي و هنري، نيازمند معرفي و تبليغ بوده است. اين تبليغات در عرصه‌ي پوستر، از محصولات غذايي و لوازم خانگي را در بر مي‌گيرد تا انواع كنفرانس‌ها، همايش‌ها و حتي خود همين دهمين دوسالانه جهاني پوستر تهران را كه براي به چشم آمدن، نيازمند پوسترسازي بوده است. بايد به اين اتفاقات، گسترش كمّي و كيفی سينما و تئاتر ايران را افزود كه بسيار نيازمند معرفی خود از طريق انواع ابزارهاي تبليغی و مشخصاً پوستر بوده است.

همه‌ی اين تغيير و تحولات طي ساليان اخير، دست به دست هم داده‌اند كه صنعت ـ هنر پوستر و تصويرسازي در كشور ما رشدي همه‌جانبه را تجربه كند. اما بديهي است كه اين رشد، به معناي رسيدن به نقطه‌ي آرماني نيست؛ به دو دليل ـ نخست اين‌كه اساساً بخش هنری پوسترسازی، همواره دستخوش نوآوری و ابتكارات جديد است و هيچ‌گاه در نقطه‌ای ثابت نمي‌ماند. دوم اين‌كه پوستر و تصويرگري در كشور ما، همانند خود صنعت و تكنولوژی، پديده‌اي نوپاست و با همه‌ي جهش‌ها و درخشش‌هايي كه در آن ديده مي‌شود، نيازمند پيمودن راهي طولانی‌تر است تا به جايگاهی مستحكم و رفيع برسد. به اين دليل كه همانند خود صنعت، بخشی از ايلوستراسيون و تصويرسازی نوين، پديده‌اي وارداتي است كه آموزه‌ها و الگوهای نخستين آن، از فراسوي مرزها به اين سوي آمده است. بنابراين، نيازمند بومي‌سازي و مطابقت يافتن با علايق و سلايق بصري مخاطبان ايراني است. از سوي ديگر هم نوپا بودن اين صنعت ـ هنر، باعث شده است كه بحث آموزش آن با كاستي‌ها و نواقصي همراه باشد. به گونه‌اي كه از هنرمندان اين عرصه،‌ عده‌ای به شكل آكادميك در مؤسسات آموزشي خارج و داخل كشور آموزش ديده‌اند، عده‌اي ديگر به شكل تجربي و خودجوش وارد اين عرصه شده‌اند و برخي نيز با حضور در كارگاه‌ها و آموزشكده‌هاي خصوصي، آموزه‌های ساخت و ساز پوستر را فراگرفته‌اند، به همين خاطر، نوعي ناهمگوني در محصولاتي كه توسط اين هنرمندان خلق مي‌شود، به چشم مي‌خورد. در اين جاست كه رويداد مهمي مانند دهمين دوسالانه‌ي جهاني پوستر تهران، مي‌تواند به عنوان محكي جدي وارد كارزار شود. بدين شكل كه گروه‌های مختلف پوسترسازان ـ كه هر كدام به شيوه و طريقي وارد اين عرصه شده‌اند ـ عيناً و عملاً خواهند ديد كه آموزه‌ها و تعاليمی كه ديده‌اند، راه به كجا برده است. اين اتفاق براي استادان و پيشكسوتان اين عرصه هم قابل اجراست كه به وضوح دريابند آموزه‌ها و تعليمات‌شان به هنرجويان نسل‌هاي بعد از خود، در قياس با همتايان خارجي آن‌ها در كجا قرار مي‌گيرد و چه امتيازي را كسب مي‌كند. داوري‌هاي صورت گرفته جمعي از نبخگان و استخوان خردكرده‌های اين عرصه هم مانند چراغ روشني است كه در نهايت نشان خواهد داد هنرمندان ايراني به چه جايگاهی در عرصه‌ی خلق پوستر رسيده‌اند.

با اين همه، بديهي است كه دهمين دوسالانه‌ي جهاني پوستر تهران، به منزله‌ي پايان راه و شفاف‌شدن نقاط قوت و ضعف ما در اين عرصه نيست، بلكه درست به عكس، ابتداي راهي است كه كاستي‌ها را نشان مي‌دهد تا برطرف شود و برتري‌ها را نيز به نمايش مي‌گذارد تا قوت و گسترش يابد. از همين روي، بايد به اين دوسالانه و ساير رويدادهايي با اين گستردگي و تنگاتنگي در رقابت، به عنوان سكوي پرشي نگاه كرد كه ضمن نشان دادن جايگاه پوستر ما و تأثيرات بحث مهم آموزش در آن، انگيزه‌اي براي هنرمندان پرتلاش و هوشمند كشور فراهم می‌كند تا خود را به معيارهاي جهاني در اين عرصه نزديك كنند. ترديدي هم نيست كه اين فرآيند، جز با چشماني باز و تيزبين، ذهني روشن و آماده‌ي دريافت ايده‌ها و شيوه‌های نو، به همراه اهتمام بسيار جدی‌تر به مقوله‌ی آموزش، روی نمي‌دهد؛ اين هم همان چيزي است كه در طراحان و تصويرگران و پوسترسازان كشور ما به وضوح رؤيت مي‌شود و اميد است كه ماحصل این نگاه در دهمين دوسالانه‌ی جهانی پوستر تهران به بار بنشيند.

امیر عبدالحسینی

دبیر اجرایی دهمین دوسالانه پوستر تهران