دغدغه حضور
گفتگو با امير عبدالحسيني، دبير سومين جشنواره هنر جوان
دغدغه حضور
آثار جوانان، شايسته حضور بر ديوارهاي موزه بود
محسن فرجي
اشاره:
جشنواره هنر جوان، پس از ۳ سال، شاهد برپايي سومين دوره خود در موزه هنرهاي معاصر تهران و نگارخانه خيال شرقي مركز فرهنگي - هنري صباست. اينها كه گفته شد، هم جنبه خبري دارد و هم جاي پرسش. چرا اين جشنواره با تاخيري ۳ ساله برگزار شده است، چرا نمايشگاه آن در ۲ محل مجزاست و چراهاي ديگري كه امير عبدالحسيني، دبير جشنواره به آنها پاسخ گفته است.
عبدالحسيني با سابقه برپايي ۱۵ نمايشگاه جمعي در عرصه گرافيك و حضور در برپايي چندين جشنواره و همايش، اكنون دبيري جشنواره‌اي را عهده‌دار شده است كه مركز هنرهاي تجسمي حوزه هنري، عهده‌دار برگزاري آن است. او در دومين جشنواره هنر جوان هم به عنوان مدير هنري حضور داشته است، اما پرسشهاي ما معطوف به همين دوره جشنواره است.
آقاي عبدالحسيني، دومين جشنواره هنر جوان در سال ۸۲ برگزار شده و حالا شاهد برگزاري سومين جشنواره هستيم. چرا اين تاخير ۳ ساله به وجود آمده است؟
تاخير؟ مقدمه كوتاهي عرض كنم تا حضرتعالي در جريان روند شكل‌گيري جشنواره قرار گيريد.
بيش از ده، دوازده سال پيش به همت زنده‌ياد ابوالفضل عالي نمايشگاهي با عنوان نمايشگاه تجربي در رشته‌هاي گرافيك و نقاشي برگزار شد. پس از گذشت سالها، دكتر مصطفي گودرزي، مدير وقت مركز هنرهاي تجسمي در سال ۸۲ برنامه‌اي را در قالب برگزاري جشنواره‌اي براي هنرمندان جوان تدوين كرد كه آقايان به عنوان دومين جشنواره تجربي هنرهاي تجسمي ياد شد و عنوان «هنر جوان» گرفت. با نظر رئيس حوزه هنري و مدير مركز هنرهاي تجسمي، برگزاري سومين دوره جشنواره در برنامه سال جاري گنجانده شد و از اوايل تابستان مقدمات كار فراهم شد. پس از تعيين رشته‌ها و موضوعات، تغييراتي در ساختار جشنواره به وجود آمد و مقرر شد در ۵ رشته تجسمي و هر كدام با ۲ موضوع براي گروه سني ۱۷ تا ۳۰ سال برگزار شود. اين جشنواره با نظر مسوولان و تخصيص بودجه مي‌تواند به شكل سالانه، دوسالانه و يا حتي سه‌سالانه برگزار شود. تا به حال اعلام رسمي مبني بر چگونگي برگزاري دوره‌اي آن صورت نگرفته؛ بنابراين تاخيري در كار نبوده است. در حال حاضر هم رايزني‌ها براي برگزاري سالانه و يا دوسالانه آن در حال انجام است كه پس از تصويب اعلام خواهد شد.
اگر بپذيريم تاخيري در كار نبوده است، برگزاري نمايشگاه جشنواره در ۲ مكان جداگانه، ايرادي نيست كه ديگر بتوان از كنار آن بسادگي گذشت؛ چرا نمايشگاه در موزه هنرهاي معاصر تهران و نگارخانه خيال شرقي شكل گرفته است؟
پس از اعلام فراخوان و تا آخرين زمان مهلت ارسال آثار، بيشتر از ۳۰۰۰ اثر به دبيرخانه جشنواره ارسال شد. در مراحل انتخاب و داوري در هر رشته، در مجموع ۸۰۰ اثر به نمايشگاه راه يافت. از همان ابتدا و با توجه به تعدد رشته‌ها و پيش‌بيني استقبال جوانان، فضاي نمايشگاهي يكي از دغدغه‌هاي شوراي سياستگذاري بود. با مركز فرهنگي - هنري صبا صحبت شد و با توجه به برنامه نمايشگاهي آنجا و پر بودن برنامه‌هايشان، قرار شد با جابجايي بعضي برنامه‌ها فضاي صبا مهيا شود. اما در نهايت فقط يكي از سالنها در اختيار قرار گرفت. مسوولان سازمان فرهنگي- هنري شهرداري هم پيشنهاد كردند تا ۵ فضاي نمايشگاهي در اختيار قرار گيرد و هر رشته نمايشگاه جدايي داشته باشد، اما نظر شورا بر برگزاري نمايشگاه جشنواره به شكل متمركز بود. حتي گزينه‌هايي مثل فرهنگسراي نياوران و موزه امام علي(ع) هم مطرح شد و مورد توافق قرار گرفت. يك نظر ديگر اين بود تا از حجم آثار كاسته شود يا اين كه يكي، دو رشته به نمايش در نيايد.
در نهايت امر، با موافقت رئيس موزه هنرهاي معاصر تهران، فضاي موزه در اختيار جشنواره گذاشته شد. با اين حال باز تعدادي از آثار با نظر داوران حذف شد و مقرر شد نقاشي، تصويرسازي و پوستر در موزه هنرهاي معاصر و آثار خوشنويسي و كاريكاتور در نگارخانه خيال شرقي مركز فرهنگي ـ هنري صبابه نمايش درآيد.
موزه هنرهاي معاصر از گذشته‌هاي دور، مكاني براي نمايش آثار حرفه‌اي‌ها بوده است. فكر نمي‌كنيد آوردن كارهاي جوانان به موزه چندان در حد و اندازه اين فضا نباشد؟
پرسش خوبي را مطرح كرديد. ببينيد بيشترين سهم حضور در تمامي جشنواره‌ها و نمايشگاه‌هاي ملي و بين‌المللي از آن جوانان است. آثار اين جوانان بارها بر ديوارهاي موزه و حتي بي‌ينال‌هاي بين‌المللي قرار گرفته و بسياري از همين جوانان از برگزيدگان و نفرات برتر همين جشنواره‌ها و نمايشگاه‌ها بوده‌اند. خيلي از همين جوانان در عرصه هنر به تحصيلات عالي رسيده و حتي در زمينه‌هاي هنر تجسمي به تدريس مشغولند. خيلي از همين جوانها در كنار استادان و معلمان خود به خلق اثر و برگزاري نمايشگاه اقدام كرده‌‌اند، اما چون اين جشنواره عنوان هنر جوان را دارد، اين شائبه به وجود مي‌آيد كه كارها درحد و اندازه بالايي نيست، اما هيات داوران پس از ارزيابي در هر رشته، سطح كيفي آثار را بسيار بالا ارزيابي كرد و حتي در مقام قياس با جشنواره‌ها و نمايشگاه‌هاي متعدد مشابه كه بعضا در موزه هم برگزار شده بود، آثار اين جشنواره را بسيار حرفه‌اي‌تر دانست. آقاي عجمي، مديرمركز هنرهاي تجسمي و آقاي دكتر صادقي، رئيس موزه هنرهاي معاصر تهران هم در اين خصوص حساس بودند و آثار را به لحاظ كيفي بازبيني كردند. واقعيت هم اين است كه جوانان بسرعت در مسير حرفهاي هنر گام برداشته‌‌اند و آثارشان شايسته حضور و نصب بر ديوارهاي موزه بود. نكته ديگر كه رئيس موزه هنرهاي معاصر بر آن تاكيد داشت اين بود كه بالاخره در روزگار اخير كه شعار جوانگرايي و حمايت از جوانان مطرح شده است و حتي سازمان‌هايي هم براي آن تاسيس شده، متوليان فرهنگي هم بايد فضايي را براي جوانان هنرمند ايجاد كنند. ديگر اين كه بسياري از هنرمندان و شخصيت‌هاي برجسته عرصه تجسمي نيز در جواني دوام و قوام يافته‌‌اند. با مراجعه به كتابهاي نمايشگاه‌هاي گذشته مي‌توان ديد كه آثار دوران جواني‌شان بارها در موزه به نمايش درآمده است. به ياد دارم يكي از داوران مي‌گفت: «مهمترين انگيزه براي پيشرفت من اين بود كه در دوران جواني با حمايت موزه هنرهاي معاصر يكي از گالري‌ها براي نمايش آثارم اختصاص يافت و همان عامل مرا به كار بيشتر واداشت». در هر حال از مسوولان كه در مهيا كردن فضاي موزه نقش داشتند صميمانه سپاسگزارم.
در سومين جشنواره هنر جوان، گروه سني ۱۷ تا ۳۰ سال در نظر گرفته شده است. يك جوان ۱۷ ساله، پشت كنكوري است؛ ولي يك هنرمند ۳۰ ساله مي‌تواند دكتراي هنر گرفته باشد. چرا اينقدر طيف سني را گسترده در نظر گرفتيد؟
در دوره دوم اين جشنواره گروه سني از ۱۵ تا ۳۰ سال مطرح شده بود. در اين دوره بحث بر سر تغيير گروه سني از ۱۵ تا ۱۸ سال بود و در نهايت شوراي سياستگذاري با حداقل سن ۱۷ سال موافقت كرد، اما طبق آمار بيشترين شركت‌كنندگان جشنواره را گروه سني ۲۲ تا ۳۰ سال تشكيل مي‌دهد.
تشويق و ترغيب و حمايت جوانان براي حضور در جشنواره با هدف تقويت بنيان‌هاي ذهني و فكري و بسترسازي براي فعاليت جوانان هنرمند و دانش‌آموختگان و فارغ‌التحصيلان هنر از اهداف مهم اين جشنواره است. ضمن آن‌كه امكان تفكيك گروه سني به شكل ريزتر مهيا نيست. در هر حال طبيعي است اثر يك فرد هنرستاني در كنار اثر كسي قرار مي‌گيرد كه در يك رشته دانشگاهي فارغ‌التحصيل شده است. البته هيات داوران هم در اين خصوص با دقت و حساسيت خاصي به ارزيابي كارها پرداختند تا آثار حرفهاي به نمايشگاه راه يابد. احتمالا يكي از دلايلي كه پرسش قبل را مطرح كرديد همين گروه سني بوده است؛ اما تكاپوي همين گروه سني آثار ماندگار و قابل توجه و تاملي را به وجود آورده است، بويژه در رشته‌هاي تصويرسازي و پوستر كه از حضور خلاقانه نسل جوان حكايت مي‌كند.
از زمان دومين جشنواره هنر جوان، صحبت بود كه دبيرخانه دائمي شود، اما حتي حالا هم كه سومين دوره جشنواره در حال برگزاري است، خبري از دبيرخانه دائمي نيست، چرا؟
پس از برگزاري جشنواره دوم، به دليل تغيير در مديريت مركز هنرهاي تجسمي، بخشي از برنامه‌هاي مركز هم دچار تغييراتي شد. اما در سياستگذاري جديد هم تمركز و تاييد براي ايجاد دبيرخانه دائمي است تا پيش و پس از هر دوره جشنواره به نوعي از جوانان هنرمند حمايت شده و ارتباط جوانان بويژه هنرمندان جوان شهرستاني با جشنواره قطع نشود. حتي صحبتي بود كه با ايجاد دبيرخانه دائمي، اين جشنواره بتواند از هنرمندان جوان كشورهاي ديگر هم دعوت كند و به شكل فراملي برگزار شود. اميدوارم با حمايت مسوولان امر، اين صحبتها جامه‌عمل بپوشد. اما ايجاد يك دبيرخانه دائمي و نبود برنامه‌ريزي مدون و منسجم و بسنده‌كردن به برگزاري جشنواره و يا نمايشگاه دوره‌اي راه به جايي نمي‌برد. دبيرخانه دائمي بايد هدفمند باشد و خودش به عنوان يك مركز هنري عمل كند تا ضمن حفظ ارتباطات با جوانان و برگزاري جشنواره و نمايشگاه غني، بر بار علمي و فرهنگي اين عرصه هم بيفزايد.
در كنار دبيرخانه، بحث اطلاع‌رساني هم در قوام و پويايي يك جشنواره، تاثيرگذار است. اما مي‌بينيم كه سايت سومين جشنواره هنر جوان، به روز و فعال نيست. چرا اين اتفاق افتاده است؟
فناوري با وجود قدرت و نفوذ فوق‌العاده‌اي كه دارد رسانه قابل اعتمادي نيست. اشكال در سيستم ماهواره‌اي ، اشكال در خطوط مخابرات، فرمان خطابه رايانه، قطع مكرر و چيزهايي شبيه به اين، هميشه مشكل‌ساز خواهد بود. اما در دنياي تكنولوژيك چاره‌اي جز استفاده از اين رسانه نيست. بعد از اتمام جشنواره دوم هنر جوان، سايت هنر جوان مدتي متوقف ماند. در دوره جديد، صفحات سايت نياز به تغيير و تحولاتي داشت و بايد امكاناتي مهيا مي‌شد تا بخشهاي داوران، اخبار، گالري آثار، ايميل‌ها، دسترسي راحت به حذف و اضافه كردن اطلاعات و مواردي از اين قبيل، شكل و شمايل جديد بيابد كه اين موارد اندكي به طول انجاميد. در هر حال از آغاز جشنواره، سايت فعال بوده و مخاطبان زيادي هم داشته است، ولي به دليل بالا بودن سرعت كار و روزآمد بودن بخشهاي ديگر دبيرخانه و بويژه ستاد خبري، مجموعه سايت به شكل كم‌جان نمود يافته است. به هر حال، قدرتمند شدن سايت و روزآمد شدنش لازم‌الاجراست؛ بويژه زماني كه بحث دبيرخانه دائمي مطرح مي‌شود سايت مي‌تواند به عنوان عامل مهمي در برقراري ارتباط مستمر با هنرمندان جوان موثر واقع شود.
از اتفاقات مهمي كه در سومين جشنواره هنر جوان روي داد، حضور داوراني از خارج حوزه هنري بود؛ اما حتما مي‌دانيد كه حرف و حديث‌هايي در خصوص برخي داوران وجود داشت. ارزيابي شما از حرفهاي مطرح شده چيست؟
استفاده از داوران متنوع و متخصص از نقاط قدرت و قوت اين جشنواره بود. ۵ تركيب هيات داوران متشكل از استادان و كارشناسان مطرح در قالب گروههاي ۵ نفره، داوري آثار را به عهده داشتند. اين جشنواره به شكل ملي و علمي برگزار شد و به همين دليل، حضور داوراني با نظرات و رويكردهاي متفاوت، لازمه برگزاري علمي آن بود. متاسفانه انتقادهاي مطرح شده در خصوص يكي دو داور، بيشتر غرض‌ورزي شخصي است تا برخورد مبتني بر علم و دانش. بيشتر اين داوران تا به حال، در بيشتر جشنواره‌ها ، نمايشگاه‌ها و دوسالانه‌هاي ملي و بعضا بين‌المللي به عنوان داور حضور داشته‌اند. اين مقوله نگاه عميق‌تر و وسيع‌تري را مي‌طلبد. با اعلام تركيب هيات داوران در مطبوعات، تعداد آثاري كه به دبيرخانه ارسال مي‌شد افزايش مي‌يافت و مي‌توان دريافت كه جوانان هنرمند شركتكننده هم به صاحب‌نظران و استادان برجسته وثوق بيشتري دارند. ضمن آن كه حمايت بسياري از اين داوران از آثار هنري جوانان و تاثير آنها در برگزاري موفق اين جشنواره بسيار ستودني است.
آيا در انتخاب داوران، علاوه بر توجه به توانايي‌ها و تخصص فردي آنها به اين هم فكر مي‌كرديد كه تركيب هر هيات داوري، مكمل همديگر باشد؟
قطعا همين‌طور بوده است. تخصص و دانش تجسمي در هر رشته، تنوع در تركيب، نزديكي به دنياي جوانان، چگونگي ارزيابي آثار، توجه به ويژگي‌هاي آثار تجربي در كنار آثار مدرسه‌اي و آكادميك و مواردي از اين قبيل در تعيين تركيب هيات داوران تاثيرگذار بوده است. حضور داوران جوان‌تر در كنار پيشكسوتان هم تجربه شايسته‌اي بود و موثر واقع شد. بسياري از داوران از چهره‌هاي ماندگار هنر معاصر ايران هستند.
اين كه هر رشته توسط داوران متخصص همان رشته و با ويژگي‌ها و سبك كاري متفاوت و استفاده از چهره‌هاي برجسته هنري ارزيابي شده، تاثير زيادي در برگزاري كيفي جشنواره داشته است.
غير از جوانان شهرستاني كه با حوزه‌هاي هنري شهر خود در ارتباط بوده‌اند، براي جذب ديگر جوانان و دعوت از آنها براي حضور در جشنواره چه اقدامي كرديد؟
از ديگر نكات مثبت جشنواره، حضور حوزه‌هاي هنري در مراكز استاني بوده است. بعضي استان‌ها خودشان به عنوان دبيرخانه عمل كردند و آثار را پس از دريافت، طبقه‌بندي كرده و به دبيرخانه جشنواره ارسال داشتند. اطلاع‌رساني برخي حوزه‌هاي هنري در سطح استان بسيار مطلوب بوده است. به همين دليل بيش از نيمي از شركت‌كنندگان جشنواره را هنرمندان جوان شهرستاني تشكيل مي‌دهند. البته باز هم براي اطلاع‌رساني بيشتر و ارتباط هنرمندان جوان با دبيرخانه دائمي، برنامه‌ريزي دقيق‌تري مورد نياز است. شايد بتوان بانفوذ در سيستم آموزشي و مدارس، مراكز هنري و دانشكده‌هاي هنر، از طريق ساختاري منسجم جوانان را جذب و حمايت كرد و يا اين كه از ابزارهاي رسانه‌اي قدرتمند و برنامه‌هاي تلويزيوني براي برقراري ارتباط با جوانان هنرمند بهره گرفت.
آقاي عبدالحسيني، اين جشنواره هم مثل خيلي ديگر از جشنواره‌ها به شكل موضوعي برگزار شده است. فكر نمي‌كنيد موضوعي كردن جشنواره يعني بستن دست و پاي هنرمندان شركتكننده و جلوگيري از خلاقيت آزاد آنها؟
هدف اصلي اين جشنواره، خلق آثار موضوعي متناسب با ارزش‌هاي بنيادين و باورهاي ملي و مذهبي است. تاكيد حوزه هنري هم همواره بر همين اصل بوده است. ايجاد روح جستجوگر و خلاقيت در ذهن جوانان هنرمند از ديگر اهداف جشنواره است و خلاقيت زماني شكوفا مي‌شود كه موضوع معيني مطرح شود تا ذهن هنرمند بر اساس آن موضوع به خلق اثر بپردازد. نكته ديگر اين كه نگاه موضوعي در جشنواره‌اي مثل هنرجوان، باعث ايجاد رقابت مي‌شود. البته در دو رشته هم امكان تجربه در موضوعات آزاد براي شركت‌كنندگان مهيا بود و جالب اين كه آثار بخش موضوعي بسيار قوي‌تر بود.
تجربي بودن يك جشنواره و نگاه تجربي (experimental) به معناي حرفهاي نبودن نيست. بلكه به اين معناست كه هنرمند پس از طي مسيري، بر اساس دانش و خلاقيت و آموخته‌هاي گذشته‌اش به گونه‌اي ديگر به خلق اثر بپردازد. عنوان تجربي كه در ذيل جشنواره آمده است بر اين نكته تاكيد دارد كه اين هنرمندان كه دانش‌آموختگان و دانش‌آموزان هنر هستند و تحت‌نظر معلمان و استادان هنر، زبان تجسمي را آموخته‌اند تا براساس موضوعات ارائه شده به تجربه‌اي جديد دست يابند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.